De Japanse keizer Akihito heeft maandag in een zeldzame videoboodschap gehint op een mogelijk aftreden. Zijn keizerschap kenmerkt zich door een sterk gevoel van gelijkheid met het Japanse volk. 

Een ongekende stap in het moderne Japan, waarvoor geen juridische procedures bestaan: de keizer treedt mogelijk af. De 82-jarige Akihito zei maandag dat het moeilijk voor hem zou worden zijn taken volledig te blijven uitvoeren als gevolg van zijn hoge leeftijd.

De publieke omroep NHK meldde vorige maand al dat Akihito, die een hartoperatie heeft ondergaan en is behandeld voor prostaatkanker, binnen enkele jaren zou willen aftreden.

In de toespraak die op de Japanse televisie werd uitgezonden, zei Akihito niet met zoveel woorden dat hij zou willen aftreden. Dat zou kunnen worden geïnterpreteerd als inmenging in de politiek. “Als ik bedenk dat mijn conditie geleidelijk afneemt, ben ik bang dat het moeilijk kan worden om met mijn hele wezen mijn taken te blijven uitvoeren als symbool van de staat, zoals ik tot nu heb gedaan”, liet hij weten.

Het is pas de tweede videoboodschap van de keizer. De vorige keer dat hij zich zo tot het volk richtte was na de aardbeving en tsunami die Japan in 2011 troffen.

Grondwet aanpassen

De Japanse keizer is in de grondwet omschreven als een symbool van de "eenheid van het volk'' en heeft geen politieke macht. Hoewel de meeste gewone Japanse burgers begrip hebben voor zijn wens 'met pensioen' te gaan, is de conservatieve achterban van premier Shinzo Abe tegen een abdicatie en vindt die dat de keizer tot zijn dood moet dienen.

Volgens de Japanse wet kan een keizer niet aftreden. Om Akihito die kans te geven, moet de wet eerst worden veranderd. De regering heeft al beloofd ernaar te zullen kijken.

Burgermeisje

Op de Japanse troon spant Akihito zich in om de afstand tussen het keizershuis en het volk kleiner te maken, iets wat hij zelf ooit als het 'opfrissen' van het keizerlijke protocol omschreef.

Akihito werd op 23 december 1933 in Tokio geboren. De jonge prins werd opgevoed door hofdames en bracht zijn jeugd, inclusief de oorlogsjaren, gescheiden van zijn ouders door. Tijdens de Amerikaanse bezetting van Japan na de Tweede Wereldoorlog kreeg Akihito Engelstalig onderwijs. Hij studeerde korte tijd politicologie en economie aan de universiteit van Gakushuin, maar rondde die studies nooit af.

Bij een tenniswedstrijd in 1957 ontmoette hij het burgermeisje Michiko Shoda. De kroonprins was op slag verliefd, maar Michiko werd door het hof niet geschikt bevonden, omdat ze niet van adellijke afkomst was. Keizer Hirohito gaf in 1959 toch toestemming voor het huwelijk.

Drie kinderen

Akihito en Michiko kregen drie kinderen: kroonprins Naruhito, prins Fumihito en prinses Sayako. Hoewel het gezin aan het hof ruim 1100 hoffunctionarissen tot zijn beschikking had, streefden Akihito en Michiko ernaar zo veel mogelijk als een normaal gezin te functioneren. Naar verluidt gaf de keizerin haar kinderen borstvoeding en voedde zij ze zelf op. De prinsen en prinses gingen naar gewone scholen en kregen niet zoals hun voorgangers privéonderwijs aan het hof.

Na de dood van zijn vader besteeg Akihito op 12 november 1989 de Chrysantentroon als keizer van Japan. Sindsdien staat hij bekend om zijn persoonlijke manier van handelen in het openbaar. Zo houdt hij bijvoorbeeld geregeld de hand van keizerin Michiko vast, wat voor de Japanners een ongekende intimiteit betekent. Bij een bezoek aan Kobe in 1995 na de aardbeving daar troostte het keizerlijke paar openlijk de aanwezige nabestaanden.

Tegenstellingen

Zijn keizerschap kenmerkt zich ook door tegenstellingen: Akihito kan de ene dag als hogepriester van het shintoïsme, een voor Japan specifieke animistische religie, in religieus gewaad symbolisch rijst planten, en de andere dag toespraken schrijven op een laptop.

Eind december 2002 constateerden artsen prostaatkanker bij de toen 69-jarige keizer. Hij onderging daarom in 2003 een operatie in een ziekenhuis in Tokio en brak daarmee met de traditie om zich in het paleis medisch te laten behandelen. Begin 2012 onderging Akihito een hartoperatie.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl